NGỌN ĐÈN DẦU THỜI CHIẾN TRANH

Những năm chiến tranh chống Mỹ, điện sáng chỉ có ở những thành phố lớn nhưng bị cúp thường xuyên. Những năm đó miền Bắc thiếu điện tầm trọng. Vùng nông thôn hầu như không có điện.

Cũng như hầu hết bọn trẻ con khác tôi rất sợ bóng tối. Mỗi khi phải rơi vào bóng tối, tôi thường tưởng tượng đủ điều. Nào là có ma, kẻ trộm, rắn tấn công…Ở quê cây cối nhiều, mỗi khi đêm đến trời tối như mực. Cứ đến 8 giờ tối mọi người đi ngủ. Không gian thật tỉnh lặng, đáng sợ. Đó là lúc bóng tối trùm khắp nơi khiến người ta rùng rợn khi đi trong bóng đêm.

Ngọn đèn dầu không biết có tự bao giờ nhưng khi tôi bắt đầu nhận thức được trên đời thì tôi đã thấy nó. Thân cây đèn dầu quê tôi làm bằng thủy tinh hay kim loại, sau này có loại bằng sứ. Cổ đèn có chụp được gắn với tim đèn. Dầu thắp sáng cây đèn là dầu hôi(hỏa). Đèn thường có ba loại: đèn Hoa Kỳ, đèn Bảo thời gian sau có đèn măng xông. Riêng cây đèn Bảo nó lớn gấp 3 lần đèn Hoa Kỳ. Đèn lớn thường được đốt sáng khi có tiệc hoặc lễ, hội họp.

Cứ tối tối khi hoàng hôn buông xuống chúng tôi bắt đầu đốt đèn. Mỗi nhà thời đó có 2 – 3 cây đèn. Tất cả các công việc làm ban đêm đều nhờ ánh sáng loại đèn này. Ngày đó sau khi ăn cơm xong, nghỉ giãi lao đôi phút chúng tôi ngồi học bên cạnh cây đèn. Do máy bay địch ném bom nên mặc dù ánh sáng đèn nhỏ nhưng chúng tôi phải che kín lại, chỉ để ánh sáng lọt ra ngoài một chút.

Cứ thế đêm đêm những trang sách đi theo ánh sáng đèn như hai người bạn tri kỷ. Có ánh sáng chúng ta nhìn thấy được mọi vật xung quanh, đồng thời nó là chất xúc tác làm cho tinh thần ta phấn khởi, tự tin hơn.

Tôi nhớ có những hôm chúng tôi phải học nhóm, mỗi đứa mang theo cây đèn vui lắm.

Ánh sáng đèn dầu đi vào sách vỡ, cùng hòa quyện với kỷ niệm tuổi thơ. Dưới ánh sáng leo lét này chúng tôi trưởng  thành, lĩnh hội bao kiến thức để bước vào đời. Cây đèn dầu gắn liền với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Trong những năm chiến tranh biết bao nhà máy, bệnh viện… làm việc được nhờ ánh sáng ngọn đèn dầu.

Mãi đến năm 1976 quê tôi mới bắt đầu có điện. Tuy nhiên cho đến tận bây giờ cây đèn dầu vẫn tồn tại trong mỗi một gia đình Việt Nam. Giờ đây nó không đảm nhiệm vai trò thắp sáng nữa nhưng trên bàn thờ đều có cây đèn này. Mỗi khi có đám giỗ hay thờ cúng, ngày mồng một, rằm hàng tháng người ta thường thắp đèn để đốt nhang hay để thờ. Mỗi khi cúp điện, đèn dầu được đốt sáng lên, nó cũng là người bạn của gia đình trong cuộc sống hiện đại ngày nay.