BỮA CƠM THỜI CHIẾN

Trong những năm chiến tranh đặc biệt từ năm 1964 đến 1972 lo được bữa cơm hàng ngày là cả một vấn đề lớn. Gia đình tôi chỉ trồng mấy thứ rau quanh nhà. Lúa gạo thì lúc có lúc không. Chủ yếu dựa vào tiếp tế từ miền Bắc và các nước bạn. Món ăn mặn chỉ có muối và nước mắm. Muối không phải lúc nào cũng có sẳn. Còn nước mắm hiếm lắm. Riêng thịt là một cái gì đó quá xa vời. Vài tháng chúng tôi mới có một lạng thịt lợn. Cá cũng thế, bom đạn ngoài biển dân chài không đánh cá được.

Tôi nhớ hồi đó chính sách của nhà nước là tất cả con cái trong gia đình ăn theo mẹ. Có nghĩa là nếu mẹ là cán bộ công nhân viên nhà nước thì con cái có tiêu chuẩn tem phiếu: gạo, thực phẩm, đường, sữa…Ba tôi là giáo viên nhưng mẹ lại thợ may không phải biên chế nhà nước. Đó là một thiệt thòi lớn cho chúng tôi.

Thời gian đó mẹ vừa làm ruộng vừa làm thợ may ở Hợp Tác Xã. Mỗi mùa họ chia cho gia đình tôi chẳng được bao nhiêu lúa. Chúng tôi phải mua  sắn, khoai để ăn độn thêm. Những thứ đó cũng không phải dễ mua. Chỉ lúc vào mùa mới có thể mua được. Gia đình tôi đâu phải có tiền sẳn. Thật khó khăn trăm bề.

Trong nhà có mấy cái chum, tủ đụng thóc nhưng có khi không có gì trong đó. Căng nhất là thời gian giáp hạt. Lúc đó không có gì mà ăn, đói dài. Tôi còn nhớ có nhiều ngày cả nhà phải ăn lá rau má hái ngoài vườn thay cơm. Nếu như ăn thứ đó một vài bữa thì không sao, đằng này ăn liên tục từ ngày này sang ngày khác. Có nhiều hôm phải cắt nhỏ thân cây chuối chắm với muối hay nước mắm ăn qua ngày.

Có những lần chúng tôi sung sướng khi được ăn cơm với vừng hay muối rang trộn với tiêu. Đó là những ngày cảm thấy ấm bụng. Vài tháng gia đình mới giết con gà nuôi để làm thịt. Những lần như vậy coi như là bữa tiệc lớn, hiếm có. Nhà đông người, gà thì nhỏ mọi người chỉ ăn được vài miếng là hết. Thèm thịt, mỡ mà không biết kiếm đâu ra.

Mỗi ngày chỉ ăn hai bữa. Bữa sáng hầu như không bao giờ có. Ruột gan cứ cồn cào. Bữa chính ăn được nữa bụng. Lúc nào ăn hết cơm cũng đói, muốn ăn nữa nhưng không có. Ăn cái gì cũng được miễn là có cái để ăn.

Nhiên liệu để đun nấu cơm cũng khó khăn lắm. Chủ yếu dùng củi, rơm, lá cây. Mùa mưa mọi cái đều ẩm ướt nên nấu được bữa cơm là một việc khó, mất hơn tiếng đồng hồ để nấu cơm, canh. Ngoài việc đi học tôi phải làm mọi việc để giúp gia đình, kể cả nấu ăn.

Bữa cơm chỉ kéo dài trong 10 – 15 phút. Chiến tranh, làm vội vàng, ăn vội vàng, ngũ cũng vội. Những năm tháng đó ăn cái gì cũng ngon. Thức ăn gì cũng thèm. Chính vì lương thực và thực phẩm quá hiếm nên chúng tôi ai cũng xanh xao, gầy yếu. Hầu như mọi người đều như vậy cả. Đó là những bữa cơm tôi không bao giờ quên trong cuộc đời.